Enternasyonalist Komünist Eğilim'in tarihi ve siyasi pozisyonları hakkında periyodik olarak makaleler ekleyeceğimiz web sitesinin Tarihimize Giriş bölümünü ziyaret edin.

Enternasyonalist Komünist Parti'nin (PCInt) Birinci Kongresi, Torino Ulusal Kongresi'nin (1945) ardından 1948 yılında Floransa'da yapıldı. Kongre, Parti tezlerini onayladı ancak bazı yoldaşlar bunları tereddütle kabul etti.

Takip eden yıllar PCInt içinde, İkinci Kongre'nin yapıldığı 1952 yılında (enternasyonalist bölünme) kesin olarak ayrılacak olan iki farklı eğilimin varlığını ortaya koydu. Bölünmenin kışkırtıcıları Programma Comunista'yı doğurdu. Torino Konferansı'nda sendika sorunu gibi münferit konulardaki farklılıklar devrimci bir örgütün normal diyalektiği içinde kalırken, Floransa'da farklı bir atmosfer hissediliyordu: yoldaşlar Vercesi'nin tasfiyeci eğilimlerine⁽¹⁾ ve sendika sorununda geleceğin Bordigizm'inin tipik bir göstergesi olacak olan sürekli tavır değiştirmesine karşı mücadele etmek zorundaydılar. Hiç kimse sendikaların örgütsel bir form olarak işçi mücadelelerinde artık yararlı olmadığı ve aralarındaki farklılıkların Soğuk Savaş'ın bir yansıması olduğu gerçeğine itiraz etmiyordu. Kimse CGIL'in liderliğini ele geçirebileceklerini düşünmüyordu. "Ekonomik" mücadelenin kitlesel bir organı olarak sendikanın yerini başka bir organın alıp alamayacağı fikri tartışmaya açık bırakıldı. Floransa'daki Kongre bu konuda çok netti ve sendikanın evrimini ideolojik faktörlere değil kapitalizmin dönüşümlerine bağlıyordu: örneğin "hain" liderler sorunu. Sendikaların, işçilerin davasından koptuğu düşünülüyorsa, bu sırf CGIL tarafından çağrıldıkları için grevlere katılmamayı savunmaya bir neden değildi. Aksine enternasyonalistler, sınıfı burjuvazinin kontrolünden uzaklaştırmak için, sendikaların içinde ya da dışında - ama bu durumda sendikaların hiyerarşik yapısının bir parçası olmadan - sınıfın olduğu yerde kalmalıdır.

Tüm bunlar açıkça ortadaydı, ancak 1948'den itibaren bazı yoldaşlar sadece sendikalarla ilgili perspektifi değil, aynı zamanda Parti, SSCB'nin sınıf karakteri, proletarya diktatörlüğü ve ulusal kurtuluş mücadeleleriyle ilgili perspektifi de teorik ve pratik olarak sorgulamaya başladılar. Bu yoldaşlar için Parti artık devrimin ve komünizme geçişin siyasi lideri değildi, bu iktidarı münhasıran kullanacak olan proleter iktidar organlarıyla - konseylerle - diyalektik olarak iç içe geçmişti. Sadece konseylere ait olan rolü Parti'ye verdiler. Sovyetler Birliği onlar için devlet kapitalisti bir ülke değil, ne olduğu belli olmayan "başka bir şey" idi ve o kapitalist olarak değil ancak "devlet sanayicisi" olarak adlandırılabilirdi. Bu yoldaşlar için SSCB emperyalizminin, açıkça karşı çıkılması gereken bir numaralı emperyalizm olan ABD emperyalizmine kıyasla ikincil bir emperyalizm olarak görülmesi gerektiği gerçeğinden kaynaklanan siyasi yankılar derindi. Ulusal kurtuluş savaşlarının doğası ve dolayısıyla devrimcilerin bunlara karşı tutumu, Marksizmin şematik bir okuması ve Üçüncü Enternasyonal'in (Komintern) "sömürge halklar" konusundaki kaypak pozisyonlarının aynı derecede eleştirel olmayan bir kabulü adına gözden geçirildi. Fransız ve İngiliz sömürgelerindeki bağımsızlık mücadeleleri, özetle, Avrupa burjuvazisinin 1870'e kadar feodal kalıntılara karşı yürüttüğü mücadelelerin bir tekrarı olarak görülüyordu; bu nedenle, eleştirel de olsa, dümendeki yerel burjuvazileri ve buna ek olarak, ilgili emperyalist rekabetler şeklindeki gelecekteki yararlanıcıları desteklemek gerekiyordu. Böylece, ulusal kurtuluş mücadelelerinin proleter devrimin amaçları açısından artık ilerici olmadığı görüşünü terk ettiler.

Son olarak, eleştirmenlerimiz ve muhaliflerimiz için belki de daha tartışmalı olan ve daha az anlaşılan soruna, başka bir Parti kuran yoldaşlara (onlar dünün tasfiyecileriydi!), yani sendika sorununa dönelim. Gazeteleri Il Programma Comunista ile aynı adı taşıyan bir Partiyle, CGIL'in yeniden fethinden, kızıl sendikaların kuruluşuna ve hatta grevleri terk etme "deneyine" kadar her şeyi içeren aykırı pozisyonlar aldılar. Bu çözülmemiş meselelerin yeni örgütün gövdesinde kaynamaya devam etmesi, çatlaklara ve kendi kendine açılan yaralara neden olması tesadüf değildir; ta ki 1982'de Programma Comunista'nın derin krizi şeklinde damar tıkanana kadar.

1952'deki kırılmanın enternasyonalist kamp içinde ciddi sonuçları oldu; kampın müdahale kabiliyetini ve dolayısıyla militanlarının yerinin fiziksel olarak doldurulması olasılığını büyük ölçüde sınırladı. Elbette, sermaye birikiminin üçüncü döngüsü olarak adlandırdığımız savaş sonrası patlamanın yarattığı dönüşümler, enternasyonalist güçlerin en aza indirilmesinde önemli bir rol oynamıştır, ancak bölünmenin neden olduğu moral bozucu etkiler küçümsenmemelidir.

Efsanenin aksine PCInt hiçbir zaman sekter bir tutum içine girmemiş, en azından öznel olarak devrimci zeminde yer alan diğer akımlara ilkesel olarak düşmanca yaklaşmış, ancak pratik düzeyde herhangi bir işbirliğinin ön koşulu olan siyasi yüzleşme yoluyla tutarlı komünist pozisyonların olgunlaşma olasılığına açık kalmıştır. Parti 1952 ve 1953 yılları arasında Fransız Socialisme ou Barbarie grubu ve Partito Operaio Comunista (esas olarak Puglia merkezli Troçkist bir grup) ile toplantılar ve tartışmalar yoluyla ilişkiler kurdu. Parti 1956'dan 1957'nin başına kadar Gruppi Anarchici di Azione Proletaria (Cervetto ve Parodi tarafından canlandırılan), Azione Comunista ve Gruppi Comunisti Rivoluzionari (Troçkist) ile ortak bir çalışma yürütmenin mümkün olup olmayacağını ve ne ölçüde mümkün olabileceğini görmek için tartışmalar yürüttü. Bu deneyimlere ilişkin yargılar elbette bakış açısına göre değişebilir, ancak devrimci ilkeler ve tutarlılık pahasına farklı grupları bir araya getirerek "hareket etme" girişiminde bulunulmadığına şüphe yoktur. Yoldaşlarımız bu girişimlere önyargısız ama aynı zamanda yanılsamasız bir şekilde katıldılar ve bu girişimleri canlandırdılar; hiçbir durumda, kolay ama kafa karıştırıcı gruplaşmalar karşılığında siyasi tarihimizi satmaya yanaşmadılar. Amaç her zaman sınıfa siyasi bir araç sağlamak, aksi takdirde sistem içinde yeniden emilecek olan anti-kapitalist potansiyelini heba etmemekti. Partiyi Eylül 1960'ta Programma Comunista ve Azione Comunista'ya sınıf için etkili bir referans noktası inşa etme ihtiyacını tartışmak üzere bir araya gelme önerisi yapmaya iten de bu hedefti. Azione'nin aksine Programma kabul etmedi, ancak bu ikinci örgütle bile işler çok ileri gitmedi.

Kaçınılmaz olarak, sistematik olarak akıntıya karşı yüzmek partimizin akademi tarafından "unutulmasına" yol açtı, ancak daha da önemlisi, kapitalist volkandan püsküren olayların seyri üzerinde önemli bir etkiye sahip olma olasılığını ortadan kaldırdı. Elbette bu, müdahaleden kaçınmak anlamına gelmiyordu, ancak son tahlilde, Partinin siyasi etkisinin derecesini belirleyen genel tarihsel koşullardır. Bu durum 1968 için de geçerliydi. Hareketin yol gösterici fikirleri, deyim yerindeyse, çökmekte olan Üçüncü Enternasyonal mitolojisine ya da anarşist, konseyci, "Frankfurt"⁽²⁾ matrisinin idealist gereçlerine sıkı sıkıya bağlıydı ve bu da siyasi olarak güçlü ama sayısal olarak zayıf güçlerimiz için çok az boşluk bırakıyordu. Elbette biz de etki ve üye kazanma alanımızı genişlettik ama hiçbiri yağmurlu bir günün ardından mantar gibi türeyen "gruplarla" kıyaslanamazdı. Basitçe söylemek gerekirse, kitleler tarafından tanınmak için doğru - ya da diğerlerinden daha doğru - olmak yeterli değildir, aslında tarihsel materyalizm tarafından aydınlatılan deneyim, neredeyse her zaman bunun tersinin doğru olduğunu söylemektedir. Birçoklarının "Patronların ve burjuvazinin birkaç ayı kaldı" sloganıyla özetlenen devrimci bir aşamanın başladığını gördüğü 1968-69 "İki Kızıl Yılından" bahsediyoruz, fabrikaların ve okulların kaynadığını, sınırlı ve kısa süreli de olsa işçilerin sendikaya (ve patronlara) karşı itaatsizliğini olumlu değerlendirdiğimizi söylemeye gerek yok. Bununla birlikte, büyük siyasi sınırları, sınıfın genel hazırlıksızlığını ve dolayısıyla "soldan" ve sendikalardan kopamayacağını da açıkça gördük. Aralık 1970'te yapılan ve büyük ölçüde Sıcak Sonbahar'a, özellikle de sendika sorununa ayrılan Dördüncü Parti Kongresi bunu gösterdi.

1977 ve 1981 yılları arasında Enternasyonal Komünist Sol Konferanslarını başlattık. Bunlar kendi belirledikleri hedefe ulaştılar: "proleter siyasi kamp" denilen şeyin sınırlarının çizilmesi. 1983 yılında, temel meselelerdeki mutabakatımız nedeniyle İngiltere'deki Komünist İşçi Örgütü ile birlikte Devrimci Parti için Enternasyonal Büro kuruldu. Binlerce kez söylediğimiz gibi, IBRP (bugün Enternasyonalist Komünist Eğilim) eyleme hazır bir Enternasyonal Parti değildir ve böyle bir iddiası da yoktur, ancak tarihimizin, teorik-politik birikimimizin - dünya çapında devrimci öncüyü bir araya getirecek bir süreç olduğunda ve olursa - temel bir katkı sağlayabileceğine kesinlikle inanıyoruz.

Battaglia Comunista 'nın 12. sayısında (1971) "krizin dibe vurmaktan ve [...] devrimci bir değişim için gerekli koşulları yaratmaktan çok uzak olduğunu" okuduk ve ne yazık ki bu yanlış bir teşhis değildi. Kriz daha yeni başlamıştı. Bretton Woods anlaşmalarının 15 Ağustos 1971'de ABD Başkanı Nixon tarafından reddedilmesiyle, savaş sonrası refah dönemi sona erdi ve böylece bugün de devam eden kriz başladı.

Sermaye, kâr oranını birikim sürecini yeniden başlatacak ya da en azından düşüşünü yavaşlatacak bir düzeye çıkarmaya çalışmak için gerekli önlemleri - Marx'ın karşıt eğilimler olarak adlandırdığı - uygulamaya koydu. "Neoliberalizm" (yanlış bir terim) kırk yıl önce izlenen yoldu, (yine yanlış bir şekilde) küreselleşme olarak da adlandırıldı ve özelliklerini defalarca analiz ettik. Bunlar arasında, Batı'da büyük işçi yoğunluklarının önemli ölçüde azaltılması, tüm sanayi sektörlerinin işgücü maliyetlerinin çok daha düşük olduğu ve işveren despotizminin hüküm sürdüğü yerlere taşınması, işgücünün - el emeği ile çalışan ve çalışmayan - proletaryanın (ve hatta küçük burjuvazinin bazı kesimlerinin) "Manchesterlaştırılması" sürecine tabi tutulması, yani "on dokuzuncu yüzyıl" çalışma koşullarına kitlesel bir geri dönüş; yaygın güvencesizlik ve ücretlerin değersizleştirilmesi (işgücünü idame ettirecek değerin bile altında: bu ücretler ay sonundan önce tükeniyor) Neoliberalizm ve Küreselleşmenin temel özellikleridir. Buna ek olarak, dünya ekonomisinin gidişatına yön veren finansal sektörün anormal gelişimini görmemiz mümkün.

Bu bağlamda, aslında sosyalist olmayan "sosyalist" bloğun çöküşüne tanık olduk. İki emperyalist kutuptan birinin çöküşü burjuvalar arası çelişkileri sona erdirmedi. Tam tersine, krizin itici gücü altında, değerini petrol fiyatlarından alan dünya referans para birimi olarak doların rolü, enerji akışlarının kontrolü, dünya emperyalist satranç tahtasında daha iyi bir konum için mücadele eskisi gibi hatta eskisinden daha yoğun bir şekilde devam etti. "Neoliberalizmi" birikim sürecinin doğasıyla, günümüz kapitalizminin tarihsel evresiyle ilişkilendirmedeki başarısızlık, reformist yanılsamaları sayesinde küreselleşme karşıtı hareketin yaygın aktivizmini etkisiz kıldı. Cenova'daki 2001 katliamı sadece siyasi liderlerin gaddar ve budala kibirleriyle açıklanamaz; bu katliamın amacı, Rete Lilliput'un uysal ve zararsız biçiminde bile olsa, toplumsal düzenin sorgulanmasına hiçbir şekilde tolerans gösterilemeyeceğini doğrudan ve net bir şekilde ifade etmektir.⁽³⁾ Bununla birlikte, küreselleşme karşıtı hareketin geniş çerçevesine yönelik tavizsiz siyasi eleştirimiz, isyankar gençlik kitlelerinin sadece bugünlerine değil, aynı zamanda geleceklerine ve insanlığın büyük bir bölümünün geleceğine de düşman olan bir duruma karşı çıkmaya çalıştıkları yerlerde aktif olarak bulunmamızı engellemedi (politik-örgütsel özerkliğimize zarar vermeksizin).

Peki yetmiş yılı aşkın varlığımızın bilançosu nedir? Teorik-politik açıdan bakıldığında, hatalarımızı gizlemesek de, analizlerimizin doğrulanmasıyla kendimizi avutmadığımız gibi, testi geçtiğimize inanıyoruz. Devrimcilerin bazen gerçekliği geçmişten gelen ve bu arada meydana gelen dönüşümler nedeniyle artık işe yaramayan perspektiflerle analiz etmeleri alışılmadık bir durum değildir. On yıllar boyunca ABD-SSCB çatışmasının bir Üçüncü Dünya Savaşına yol açacağını düşündük. Bunun yerine kriz iki bloktan birinin çöküşüne neden oldu ve bu da üretim süreçlerine mikro işlemcinin girmesi ve "neoliberalizm" tarafından üretilen sabit sermayenin büyük değer kaybıyla birlikte kapitalizme sorunlu da olsa onlarca yıl daha hayat verdi. Aslında kriz, kendinden menkul "reel sosyalizme" karşı bir savaş etkisi yarattı ve bu savaştan askeri değil ekonomik açıdan en iyi donanıma sahip "ulusal" kapitalizm galip çıktı. Ancak metodolojik olarak donanımlı olunduğu takdirde hatalar telafi edilebilir ve biz, genel olarak, bu konuda eksik olmadığımıza, keskinliğimizi koruduğumuza inanıyoruz. Kapitalizmin hem ekonomik hem de sosyal ve politik olarak ayakta kalmasının nedenleri, özellikle de burjuvazinin on yıllardır işçi sınıfına karşı yürüttüğü "termonükleer savaşa" karşı proleter tepkinin önemli ölçüde pasifliği ya da en azından yetersizliği, bolca analiz edilmiştir ve edilmektedir.

Böylesine düşmanca bir ortamda direnebilmiş olmak zaten olumlu bir olgudur, çünkü bir siyasi örgütün hayatta kalması, aynı zamanda ve kesinlikle en az değil, analizinin kapitalizm gibi karmaşık ve değişen bir gerçeklikle eşleşmesine bağlıdır. Elbette hayatta kalmak yeterli değildir. Partinin sınıfın içinde, sınıfla birlikte ve sınıf için gerçek bir yaşam sürmesi sadece bizim irade ve yeteneklerimize bağlı değildir, aksine sınıfın kendisine bağlıdır. Sınıf, burjuvazinin otoritesini, onun yaygın ideolojisini mücadele etmeden ya da neredeyse hiç mücadele etmeden kabul ettiği sürece, sesimiz kaçınılmaz olarak burjuva ideolojisinin arka plan gürültüsü tarafından bastırılacaktır. Ancak bu her zaman böyle olacağı anlamına gelmez.

Notlar:

(1) Vercesi (Ottorino Perrone) 1921'de İtalya Komünist Partisi'nin kurucu üyesiydi, Komintern'in yozlaşmasına karşı mücadele etti, İtalyan faşist rejiminin zulmüne uğradı ve sürgündeyken enternasyonalist komünist solun Belçika ve Fransa fraksiyonlarının yayınları olan Bilan ve Prometeo'nun baş editörü oldu. Ağustos 1939'a kadar ikinci bir dünya savaşının yakın olduğunu reddetti ve eldeki görevin yeni bir Komünist Enternasyonal için çalışmak olduğunu savundu, ancak savaşın patlak vermesiyle bu perspektifi terk etti ve proletaryanın yenildiğini teorize etti. PCInt'te örgüt içinde tereddüt yaşayanların başında geliyordu ve temelde Bordiga'nın 1952'deki bölünmeye yol açan Parti'nin varlığına karşı muhalefetini destekliyordu. Derinlemesine bir analiz için bakınız: leftcom.org

(2) "Frankfurt Okulu" ya da Toplumsal Araştırmalar Enstitüsü'nün kökeni 1920'lerin Almanya'sına dayanmaktadır. Adorno ve Marcuse gibi teorisyenler işçi sınıfını kapitalizmle tamamen bütünleşmiş olarak görmüş ve kapitalizmi yıkmak için toplumun diğer kesimlerinden güç istemişlerdir.

(3) Rete Lilliput, 1999 yılında kurulan ve "neoliberalizmi" eleştiren dernek ve vatandaşlardan oluşan bir ağdır. Amaçları "adil bir ekonomi" uygulamaktır.